Trồng Rau Làm Vườn Sổ tay nhà làm vườn
4. Hệ thống tưới ngầm cố định
Hệ thống này thích hợp cho ứng dụng lớp nền trồng là vật liệu xơ khoáng đã được áp dụng ở Hà Lan từ năm 1981. Dùng các khối vật liệu xơ khoáng với thể tích 1 – 2 dm3/cây, đặt trong các khay cao 5 cm làm bằng Polypropylen hay polyeste. Chiều sâu dung dịch duy trì ở mức 2 cm đối với cây dưa chuột, 3 – 4 cm với cây cà chua. Phần trên mức dịch, thành khối phải cao hơn 3 – 4 cm nữa. Khi nhân giống nên dùng các khối trồng nhỏ hơn đặt trên các khối đỡ (hình 2.9). Cũng có thể áp dụng phương thức tuần hoàn một phần dung dịch dinh dưỡng. Định kỳ bổ sung dung dịch dinh dưỡng. Một lượng nhỏ chảy về thùng thu dịch, có thể tái sử dụng. Theo Van Os (1982), các hệ thống vừa nêu đã được ứng dụng ớ Hà Lan để trồng cà chua, hồ tiêu, và dưa chuột. Cũng có thể thay thế vật liệu nền bằng các chất nền hữu cơ.
5. Nhân giống
Cây trồng nói tới trên đây để trồng trên nền chất xơ khoáng cần phải được nhân giống trong môi trường trơ để có được ưu thế của vật liệu nền vô trùng ban đầu. Ví dụ, hạt có thể được gieo trên vật liệu nền vecmiculit hoặc peclit sau đó mới chuyển vào các khối trồng (0,56 dm3). Cũng có thể gieo hạt trong các hộp nhỏ chứa chất xơ khoáng hoặc gieo trực tiếp trong các khối vật liệu lớn hơn (0,56 dm3 hay lớn hơn). Các khối được thấm ướt hoàn toàn với dung dịch dinh dưỡng trước khi sử dụng, để mặt ngoài peclit thoát hết nước qua vỏ bao polyetylen và hoàn toàn vô trùng. Sau đó đặt các khối trồng lên đệm chất xơ khoáng và tưới đẫm dung dịch dinh dưỡng một lần nữa. Lắp đặt bố trí hợp lý hệ thống thoát nước. Ngay khi cây bén rễ vào đệm xơ khoáng, khía các rãnh nhỏ trên bao để thoát nước.
6. Dinh dưỡng và pH
Độ pH của chất xơ khoáng sử dụng lần đầu có thể cao hơn (7 – 8), đôi khi có tài liệu cho là 9 – 9,5 (Verwer, 1976), do vậy để có thể sử dụng tốt, cho dung dịch dinh dưỡng ban đầu có pH từ 5,0 – 5,5, sau đó tăng dần lên 5,5 – 6,5 sẽ thích hợp cho nhiều loại cây trồng. Độ dẫn điện trong nền chất xơ khoáng nên duy trì ở mức 2,0 – 2,5 mS/cm đối với dưa chuột và 2,5 – 3,0 mS/cm với cây cà chua. Các tài liệu ở Hà Lan nói rằng họ dùng dung dịch dinh dưỡng có độ dẫn điện 1,5 – 2,0 mS/cm cho dưa chuột và 1,7 – 2,2 mS/cm cho cây cà chua.
Nhiều xem xét đã được đưa ra ở Hà Lan tập trung vào các công thực dinh dưỡng cho cây trồng trên nền chất xơ khoáng. Hầu như các thành phần dinh dưỡng trong các công thức đưa ra đều tương tự các thành phần dinh dưỡng dùng trong các kỹ thuật thủy canh khác. Riêng nồng độ các nguyên tố magie và sắt người ta thường cho thấp hơn. Sonneveld (1980)đưa ra các công thức dinh dưỡng cho cây dưa chuột trồng trên nền xơ khoáng như sau:
168 mg/l N; 47 mg/l P; 235 mg/l K; 18 mg/l Mg; 140 mg/l Ca; 0,56 mg/l Fe; 0,55 mg /l Mn; 0,26 mg/l Zn; 0,22 mg/l B; 0,05 mg/l Mo và 0,03 mg/1 Cu.
Mức magie (18 mg/1) sắt (0,56 mg/1) trích dẫn ở đây cho trồng trên nền xơ khoáng thấp hơn nhiều so với mức thường dùng trong kỹ thuật màng dinh dưỡng (40 – 50 mg Mg/1; 3 – 6 mg Fe/1). Sonneveld cũng cho rằng mức sắt trong kỹ thuật màng dinh dưỡng cần cao hơn so với khi trồng trên nền xơ khoáng.
Van Noordwijk và Raats (1980) còn tiến hành nghiên cứu phân bố muối hòa tan và độ pH trong các tấm nền chất xơ khoáng. Các số đo được thực hiên vào giữa mùa hè khi cây cây cà chua đang ra hoa kết trái. Kết quả cho thấy pH ở lớp trên cùng dạt giá trị cao nhất, đậc biệt pH còn có giá trị cao ở điểm giữa các cây.
Ngược lại, đỏ dẫn điện lại có giá trị cao ở dưới đáy (2,3 – 3,1 mS/cm ở đáy và 1,3 – 1,9 mS/cm ở phía trên). Các tác giả đã đi đến kết luận: có hiện tượng tích luỹ dư lượng muối không bình thường khi trồng cây trên nền chất xơ khoáng và hiệu quả hấp thu muối do vậy còn phụ thuộc vào điểm cấp và điểm thoát của dung dịch.
7. Tái sử dụng các tấm nền vật liệu xơ khoáng
Ban đẩu người ta dự kiến chỉ dùng các tấm nền vật liệu xơ cứng một lần rồi thải bỏ, vì thực tế không thể gỡ bỏ hết rễ cây đã bám vào nó sau khỉ thu hoạch và cho rằng vật liệu này khống có thòi gian sử dụng dài hơn so với chất nền vô cơ trơ khác. Tuy nhiên, do giá thành sản xuất loại vật liệu xơ khoáng này khá cao nên người ta đã nỗ lực tìm cách sử dụng lại Sonneveld (1980) đã trồng so sánh cây dưa chuột trên nền vật liệu xơ khoáng mới và nền cũ tái sử đụng và cho thấy rằng văn có thể dùng lại vật liệu xơ khoáng này. Thực tế ở các vườn cây kinh doanh ở Hà Lan vẫn dùng lại. Các nỗ lực của các nhà trồng vườn Anh cũng cho biết có thể tái sử dụng các tấm nền vật liệu xơ khoáng, ít nhất là lẩn hai (Drakes, 1982). Tuy nhiên vật liệu đã sử dụng đến lần thứ tư thì hoàn toàn mất hẳn tác dụng, do tắc, do phân hủy làm giảm khả năng thông khí. Kết quả cho thấy sản lượng dưa chuột khi dùng lại chất nền xơ khoáng lần thứ tư giảm xuống 15% và 16% tương ứng sau 4 tuần và sau 12 tuần thu hoạch, so với khi dùng các tấm nền xơ khoáng mới.
Hơn nữa, mỗi lần sử dụng lại phải khử trùng vật liệu bằng hơi nóng 1 giờ để giảm nguy cơ mang bệnh vào cây trồng.
Khử trùng đã được nghiên cứu chi tiết bởi Runia (1986). Vật liệu xơ khoáng được trải ra và thổi hơi để khử trùng trong 2 giờ. Nếu là vật liệu đã thành tấm phải kéo dài tiếp xúc hơi nóng 5 giờ mới có thể cho kết quả tốt. Lớp vật liệu rời khi khử trùng nên khống chế ở độ cao 1,5 m và càng khô nước càng tốt trước khi khử. Nhiệt đô hơi nóng chỉ cần duy trì ở 70°c đã có thể loại trừ được các bệnh thông thường, tuy nhiên khi cần dùng các cây dưa chuột phải tăng lên 100°c để loại trừ virut gây đốm lá và cả khi dùng cho cây thuốc lá để loại trừ virut gây vân lá. Một cách khác không khó khăn và tốn kém bằng khử trùng mà nhiều người trồng vườn hay làm là dùng loai xơ khoáng có khối lượng riêng thấp, sau thu hoạch thì thải bỏ.
