Trồng Rau Làm Vườn Sổ tay nhà làm vườn
Các cây phân xanh được trồng đặc biệt để hòa hợp vào đất làm tăng cường sức khỏe (độ tốt) của đất. Các cây phân xanh đóng một vai trò quan trọng trong hệ thống sản xuất rau ở Miền Bắc Úc.
Trồng cây phân xanh
Các lợi ích chính của cây phân xanh là:
• Duy trì và cải thiện cơ cấu đất cho loại đất mịn vùng nhiệt đới. Khi bị trồng trọt và cày xới liên tục, đất địa phương có thể bị hư hại trầm trọng về mặt cấu trúc, bị cỏ dại xâm lấn, mặt đất bị bịt kín (sealing) và tạo thành vỏ cứng (crusting), bị đầm nén (compaction), và bị xói mòn bởi nước và gió chỉ trong khoảng một thời gian ngắn chừng 3 năm.
• Tăng cường khả năng giữ nước của đất.
• Tăng cường khả năng trao đổi cation (CEC) làm giảm sự thất thoát dưỡng chất qua các tầng của đất. Các ion mang điện dương như bồ tạt hay vôi sẽ được “giữ lại” bởi các phần tử hữu cơ trong đất.
• Hạ nhiệt độ của đất đồng thời làm tăng số vi thực vật (micro-flora) trong đất.
• Giúp ngăn chận giun tròn nematode hại rễ cây qua việc các cây phân xanh (cỏ) không có khả năng nuôi dưỡng giun tròn nematode hại rễ cây và phân xanh có khả năng làm chết cỏ dại là một môi trường nuôi dưỡng nematode khác. Sự phân hủy của chất hữu cơ ngày nay được xem là quan trọng, vì loại nấm diệt giun tròn nematode phát triển mạnh khi chất hữu cơ phân hủy. Các loại cây phân xanh họ đậu thường dễ có giun tròn nematode và không nên sử dụng khi dự trù trồng các loại hoa màu dễ bị ảnh hưởng của nematode sau đó.
• Ngay cả một sự gia tăng nhỏ chất hữu cơ trong đất cũng có thể gây nên một sự gia tăng lớn các hoạt động của các vi sinh trong đất. Sự gia tăng hoạt động sinh học có thể làm giảm độ nghiêm trọng của các bệnh có trong đất và các mất mát chúng gây ra.
• Cây lúa miến (sorghums), cây kê (millets) có hệ thống rễ sâu và rộng cho phép chúng thu nhặt được các dưỡng chất bị thất thoát bên dưới vùng rễ của các cây rau. Các dưỡng chất này được tái sử dụng và đem lên mặt đất trở lại khi các cây phân xanh được chôn vùi và phân hủy trong đất.
• Một vụ mùa cây phân xanh tốt sẽ bảo vệ đất khỏi bị xói mòn bởi nước trong các trận mưa lớn. • Các vùng phân xanh dày đặc sẽ làm chết cỏ dại có thể là môi trường chứa giun tròn nematode.
Quản lý các vụ trồng cây phân xanh
Việc sử dụng các cây phân xanh, trồng trong mùa mưa là rất quan trọng để duy trì và cải thiện cấu trúc của đất.
Trong các đất vùng nhiệt đới, cấu trúc đất có thể xem là một yếu tố có tầm quan trọng lớn hơn so với việc bón dưỡng chất cho cây trong việc tăng năng suất vụ mùa. Các loại đất có thể trồng trọt phổ biến nhất trong vùng Darwin là loại đất từ đá ong đỏ đậm (red lateritic kandosols) với một tỷ lệ lớn sỏi có chất sắt trong nhiều phần của lớp đất. Lớp đất mặt tương đối sâu và thoát nước tốt; tất cả đều có tỷ lệ đất sét và chất hữu cơ thấp, khả năng trao đổi cation rất thấp và khả năng giữ độ ẩm thấp. Các loại đất này có mức độ cung cấp các dưỡng chất cho cây rất thấp và “ngăn cản” hay làm vô hiệu hóa phân bón có chất phốtpho. Loại đất này rất yếu , cấu trúc kém và rất dễ tan vỡ vụn khi cày xới.
Gieo hạt
Vấn đề tối quan trong trong việc trồng cây phân xanh là phải bảo đảm các cây phát triển tốt nhờ nước mưa. Nên diệt các cỏ dại trước khi gieo, có thể bằng cách xới đất hay phun thuốc diệt cỏ. Có thể cần xới đất thêm để tạo ra các luống gieo hạt thoáng khí. Các cây phân xanh được gieo trên đất ẩm khi sắp có các trận mưa đầu mùa, thường vào khoảng giữa đến cuối tháng 12.
Thời điểm trồng là rất quan trọng và tất cả đều phải sẵn sàng khi các điều kiện trở nên thuận lợi. Các cơn mưa tiếp sau khi hạt đã nẩy mầm là rất tốt để cho sự khô hạn không ảnh hưởng đến việc các cây con lú lên mặt đất hay tăng trưởng thêm. Các cơn mưa đầu mùa có thể bất thường và khoảng thời gian khô hạn 2 tuần liên tiếp sau khi gieo hạt có thể sẽ đốt cháy các cây con đang phát triển. Do đó mặc dù các trận mưa đầu mùa là có ích cho việc xới đất làm các luống, tốt hơn là nên đợi đến chính mùa mưa mới bắt đầu trồng để bảo đảm là sẽ có các trận mưa kế tiếp giúp hạt giống nẩy mầm và cây lớn mạnh.
Đối với cây lúa miến, đề nghị mật độ gieo hạt là 20kg/ha nếu dùng máy khoan trồng hạt giống (phương pháp tốt nhất), hay 30kg/ha nếu trộn hạt giống với phân và rải trên đất bằng máy rải phân. Cả hai phương pháp đều cần phải có điều chỉnh cẩn thận để sự phân phối hạt giống và phân được đồng đều. Việc sửdụng máy khoan trồng hạt giống tiết kiệm được tiền hạt giống vì mật độ gieo thấp hơn và giúp cây mọc ổn định hơn vì hạt giống được gieo ởcùng một độ sâu. Việc sửdụng các bánh xe ép, giây xích, lưới hay bánh lăn sau máy khoan trồng để cho hạt giống tiếp xúc với đất tốt hơn cũng được khuyến nghị.
Nếu hạt giống được trộn với phân bón, nên cẩn thận lắc đều hỗn hợp để tránh hạt giống bị tách riêng rẻ. Ngoại ra, vài loại phân như diammonium phosphate (DAP), làm cháy hạt giống và không nên trộn chung. Các phân bón khởi đầu như mono- ammonium phosphate dạng hạt (MAP), phân ‘single super’ hay ‘triple super’ có thểđược trộn một cách an toàn với hạt giống. Cày sau khi rải sẽ trộn lẫn hạt giống vào trong lớp đất mặt dày 25mm.
Phân bón
Mức độ phân bón cho cây phân xanh tùy thuộc vào kết quả thu hoạch trước kia của loại đất trồng.
Trên đất mới có ít các dưỡng chất cho cây, nên bón khoảng 200kg/ha phân tổng hợp NPK ví dụ như 14- 14-12,hay tương đương là cần cho lúc gieo hạt.
Loại cây phân xanh năng xuất cao khoảng 20 tấn (đã phơi khô) mỗi mẫu, sẽ cần khoảng 20 kg/ha phốtpho, 100 kg/ha chất đạm và 75 kg/ha chất bồ tạt. Nhu cầu phân bón nên căn cứtrên kết quả phân tích đất của chuyên viên nông học.
Các cây phân xanh cũng nên được cắt 2 hay 3 lần, sau mỗi lần đều được rải phân u rê 50 kg/ha để kích thích sự tăng trưởng.
Cắt và Trộn cây phân xanh
Các cây phân xanh, dù là cây kê hay lúa miến, nên được cắt khi bắt đầu ra bông. Ở giai đoạn này, sự sinh trưởng thực vật đã chậm lại và rễ đã ở độ độ sâu tối đa. Trong lần cắt đầu tiên nên chừa lại 150 – 200mm thân cây để cây có thể mọc trở lại. Thông thường trong mùa mưa có thể cắt 2 hay 3 lần. Số lần cắt cũng tùy thuộc vào cách trổ hoa của cây phân xanh. Lượng cây phân xanh nhiều thì cần máy cắt lớn hơn.
sau khi trổ bông.
Hạt của cây phân xanh có thể cỏ dại cho các vụ mùa sau vì vậy ta có thể cần cắt nhiều lần hơn để tránh các hạt giống mọc ra.
GHI CHÚ: Nếu chỉ cắt vào cuối mùa, có thể có trởngại trong việc cắt và trộn cây phân xanh vì thân cây phân xanh sẽ mọc lớn hơn và có nhiều chất sơ hơn theo tuổi cây phân xanh.
Thời gian cắt lần cuối rất quan trọng, nó phải đủ sớm để bảo đảm đất có độ ẩm thích hợp trong thời gian 3 đến 4 tuần để chất hữu cơ đã được chôn vùi có thể phân hủy trước khi ta bắt đầu trồng hoa màu mới. Các cây phân xanh sẽ không phân hủy trọn vẹn trong đất khô. Nên cắt chúng 2 lần, hay dùng máy cắt vụn để cắt chúng thành những cọng nhỏ để dễ bị phân hủy hơn. Để 1 hay 2 tuần cho khô và cắt một lần nữa để cắt các mầm mọc lại, càng thấp càng tốt, trước khi trộn vào đất. Một cách khác là dùng thuốc diệt cỏ như glyphosate để chận đứng sự mọc trởlại của cây phân xanh.
Nếu có khu đất không cần dùng trong mùa đó, các chất hữu cơ đã cắt có thể được để yên trên mặt đất để bảo vệ đất khỏi sự xói mòn của gió, nước và nhiệt độ cao trong mùa khô. Diện tích này có thểđược trồng cây phân xanh mới trởlạibắt đầu mùa mưa kếtiếp.
Các dải cây phân xanh có thể được để lại trong khu trồng rau như là một một rào chắn gió tạm trong các vùng dễ bị gió làm hư hại.
Một máy cắt quay tròn sẽ xay nhỏ các cây phân xanh lớn và nó đặc biệt hữu ích khi trồng cây kê (millet) vì thường có các tảng đất lớn sau khi cày xới. Mặc dùmáy cuốcđất loạiquay (rotary hoes) gây hư hại cấu trúc cho đất nhuyễn, chúng có thể được dùng một cách cẩn thận ởđộ sâu thấp và ởvận tốc nhỏ để phá vỡ các gốc cỏ lớn hay các bụi cây kê.
Sự chôn trộn vào đất các mảnh băm vụn của cây phân xanh sau đó được thực hiện bằng máy cày đĩa. Các mãnh vụn của cây phải được băm vụn đủ để cho máy cày đĩa chôn vào đất dễ dàng. Công việc này có thể làm trong khoảng tháng Ba để bảo đảm sẽ có đủ mưa để phân hủy vật liệu hữu cơ trong thời gian 3 đến 4 tuần. Trộn thêm 25–50 kg/ha phân urê có thể giúp sự phân hủy nhanh các vật liệu đã chôn.
Loại cây phân xanh
Có 3 loại cây phân xanh mùa hè chính: lúa miến sorghum, cây kê millets và các cây họ đậu. Trong số này các cây lúa miến lai ghép là lý tưởng trong điều kiện địa phương mặc dù các cây kê cũng được sử dụng nhưng khó quản lý hơn.
Bảng 1 ghi các ưu và khuyết điểm của các loại cây phân xanh thông dụng dưới các điều kiện khác nhau
(Trích : Cẩm nang trồng rau)
