Thiết kế thác nước trong trang trí sân vườn

Hầu như thác nước được xây dựng qua kinh điển của giới chơi vườn cảnh Nhật bao gồm 7 kiểu cơ bản dùng đá. Trong đó ở thác sử dụng 5 kiểu căn bản, còn hai kiểu sau thường sử dụng với suối.
5 kiểu đá căn bản thường được dùng ở thác nước là:
– Đá thực hay đá trung tâm (thay thạch nhũ)
– Đá gờ môi
– Đá sườn hông
– Đá nền
– Đá chia nước
– Đá bãi ngầm (dùng ở dòng suối)
– Đá chỗ ngoặt

Đá được dùng để nâng cao hay mở rộng sự bài trí của cảnh và có thể dùng để tạo ra những sự biến đổi của hình cảnh, kể cả sự đơn giản hoá trên cơ sở định hình thể cho một hình dạng.
Hình thể của một hòn đá đặt ở vị trí .nào đều mang chức năng chính của nó được thể hiện.

A. ĐÁ THỰC HAY CÒN GỌI LÀ ĐÁ TRUNG TÂM
Được dùng thay cho thạch nhũ, dùng để phản ánh và nhân mạnh độ dốc của thác ở trước hay dưới thác, mà lượng chảy của nước giúp ta xác định kiểu của độ đốc.

B. ĐÁ GỜ MÔI
Đá gờ môi là tảng đá nằm ngang ở miệng thác. Khi nước vận hành qua thác, người xem sẽ không thấy tảng đá này, nhưng việc định hình thể của một phiến đá làm gờ môi thẳng mượt và phẳng hoặc lởm chởm, gồ ghề bất kỳ, hoặc tạo nên những khe, rãnh ngay gờ môi của thác, sẽ định rõ mô hình kiểu nước đổ.
Trong thác bố trí vài hòn đá mang tính đơn độc, phản ánh chức năng riêng của nó; tác động đến phong cách và diễn tiến hành trình của thác nước.
Nếu đá gờ môi có độ nghiêng hơi dốc ra bên ngoài, như gờ của ông máng nước, sẽ tạo hướng chảy cho thác và giữ nước gọn trong lòng đá (ông máng). Dòng chảy sẽ mạnh hơn. Nếu đá gờ môi có độ dốc bên trong lượng nước đổ xuống đá sẽ yếu đi. Nếu không, được sửa chữa lại thì khối lượng và tốc độ của dòng chảy sẽ chậm lại. hình ảnh trung thực của đá lúc ấy chỉ giữ được chừng 3 lít nước trên bề mặt của phiên đá nền ở dưới đáy của dòng chảy dôc ( trong một cái thác lớn 60 Cm X 90 Cm).

c. ĐÁ SƯỜN HÔNG
Dùng 2 hòn đá có dạng đứng thẳng cao và có dáng như tiến lên trên về một phía và thẳng đứng, có vẻ ngoài chắc nặng, đặt làm đá sườn hông. Thường đá nghiêng về bên trong, uốn về một phía sẽ tạo cho thác nước chảy như một màn nước trắng treo phủ.

D. ĐÁ NỀN
Ở chân của mỗi hòn đá sườn hông, ta đặt một hòn đá nền cho thác có vẻ vững vàng và che đi phần chân của đá sườn hông, để tạo cho cái nhìn có cả một nhóm đá, mà chỗ nương dựa là khối đá thẳng đứng. Hòn đá đặt tiêu biểu làm nền đá cho thác, được đặt trước vài phân của hòn đá sườn hông và nhất thiết phải không bằng nhau về độ lớn, hình dạng không giống nhau về sự phát triển hướng, mức rộng hẹp của mặt đáy đá, để không quá đối xứng, phá đi cái đẹp của bố cục.

Đ. ĐÁ CHIA NƯỚC
Ở giữa hai phần chân đá sườn hông, phía trước chân thác có đặt một hòn đá có chức năng phân dòng chảy; nó làm đổi hướng dòng chảy của thác. Nước sẽ nổi bọt và bong bóng nước bắn tung toé ở nền đáy thác. Đá chia nước cần có độ dốc cao vì nó còn có chức năng tạo ra âm thanh như thực. Hình thức tiêu biểu của hòn đá này phải gồ ghề, lởm chởm, không thể bằng phẳng, dạng hình khối tam giác và điểm mũi hướng lên trên dòng chảy.
Nếu đặt đá làm gờ môi của thác chồm ra phía trước, còn hòn đá phân dòng chảy lại chệch vào bên trong. Khi cho thác nước hoạt động; nước từ thác đổ xuống sẽ vọt qua khởi vị trí đặt đá phân dòng và mất tác dụng, (thác xây dựng sai) .

1. Đá thực; 2. Đá gờ môi; 3, Đá sưòn hông 4, Đá nền đáy; 5. Đá chia nước 6. Đá bãi ngầm; 7. Đá chỗ ngoặt

Hiểu biết cơ bản về sự cấu tạo một cái thác thiên nhiên, cho phép chúng ta tự lập phác thảo thiết kế một thác nước trong vườn, để thoả mãn lòng khao khát về niềm vui thích mà không hoài nghi hay do dự khi thấy người thợ chuyên nghiệp, mô phỏng thiên nhiên, phác họa tính chất, hoạch định việc thực hiện xây dựng một thác và suối trong vườn. Hiểu rõ về nó còn có thể kiểm tra mức độ đạt yêu cầu ở công trình để nghiệm thu và tự làm cho tao nhã hơn, hoàn hảo hơn cho khu vườn của mình. Mà đã trải qua thực nghiệm dù chỉ một lần và với sự thường xuyên xem xét, kiểm tra, hình ảnh của sự sáng tạo sẽ luôn luôn lưu lại trong ký ức mỗi chúng ta, âm thanh và toàn bộ cảnh sống động của thác… sẽ trở thành một cái vốn kiến thức. Đó cũng là kết quả mà người thợ không chuyên và khách tham quan mong muốn thu hái được.

(Đỗ Xuân Hải)

Xem lại phần 7 : Ý nghĩa của nước và thác nước trong thiết kế sân vườn

Xem tiếp phần 9 : Cách xây dựng thác nước