Miên trạng là gì,cách phá vỡ tính miên trạng

1 Miên trạng là gì?

Miên trạng là thuật ngữ mượn của nước  ngoài dùng để chỉ tình trạng hạt giống, củ giống hay đoạn thân giống đang ở thời kỳ ngủ nghỉ, mầm phôi bị kìm hãm nên ở tình trạng không hoạt động. Nếu ta gieo cấy hạt giống, củ giống xuống đất, cây sẽ mọc thành mầm. Nếu môi trường đất thuận lợi, hạt giống vẫn tồn tại và chờ cho đến khi hết thời kỳ miên trạng thì mới mọc lên được. Nếu gặp điều kiện bất lợi thì hạt giống, củ giống sẽ bị thối.

 2. Cách phá vỡ và duy trì tính miên trạng

2.1 Xử lý hạt giống để phá vỡ tính miên trạng

Chất gì làm cho củ giống, hạt giống bị miên trạng ? Khi phân tích hạt giống, củ giống bị hiện tượng miên trạng , người ta thấy sự hiện diện chất acid Abscisic ở nồng độ cao hơn hạt giống bình thường. Ngoài ra người ta cũng còn thấy sự hiện diện một số hợp chất phenol với hàm lượng cao hơn hạt giống, củ giống bình thường. Người ta cho rằng, có thể acid Abscisic là chất kìm hãm mầm cây hoạt động. Vì vậy muốn làm mất hiện tương miên trạng ta cần làm giảm hàm lượng acid Abscisic trong hạt giống, cung cấp thêm oxy để tạo quá  trình oxy hóa-khử được thuận lợi, làm tăng tỷ lệ các chất kích thích sinh trưởng như Auxin, Cytokinin, Giberellin. Từ đó người ta đề ra một số biện pháp xử lý để phá miên trạng ở hạt giống theo các cách như sau:

– Phơi hạt giống nhiều giờ ngoài nắng;

– Cho hạt giống xông khói trên bếp một thời gian;

– Ngâm hạt giống vào nước nóng 54^oC trong 15-30 phút;

– Ngâm hạt giống vào dung dịch 0,1% HNO₃ trong vòng 10-12 giờ rồi rửa sạch, ngâm vào nước 48 giờ sau đó ủ cho nẩy mầm;

– Phun chất điều hòa sinh trưởng như Giberellin, Cytokinin để kích thích hạt giống, củ giống nẩy mầm;

– Đối với các loại hạt giống có vỏ dày như hạt bông, hạt giống một số cây lâm nghiệp, người ta phải xử lý bằng acid Sulfuric H₂SO₄ đậm đặc, sau đó trung hòa bằng vôi rồi đem gieo.

Đặc tính miên trạng có lợi là hạt giống không bị nẩy mầm ngoài ruộng khi bị mưa hay lúc ẩm độ và nhiệt độ cao. Khi phơi khô hạt giống có thể giữ được lâu.

2.2 Bảo quản hạt giống để duy trì tính miên trạng

Cách duy trì “ tính miên trạng- trạng thái ngủ nghỉ” hiệu quả là để hạt giống  hoặc chồi giống ở nhiệt độ lạnh. Nếu cây giống là dạng chồi chỉ cần để ở nhiệt độ mát 18 – 20oC, kín gió. Nếu để ở nhiệt độ thấp quá mầm lá sẽ bị hại, còn nếu là hạt giống khi phơi khô đến độ cho phép thì có thể để ở nhiệt độ < 10^oC.

Nếu lượng hạt giống ít có thể để vào thùng kín rồi bơm acid Abscisic ở nồng độ 50-100ppm, đậy kín. Làm như vậy có thể kéo dài miên trạng của hạt giống thêm 2-3 tháng. Thậm chí lâu hơn.

Riêng giống là mầm chồi thì chỉ nên duy trì một thời gian ngắn trong khi chưa có thời gian gieo trồng hoặc phải vận chuyển đi xa, chưa gieo trồng kịp. Không nên giữ giống dạng mầm chồi quá lâu vì sẽ ảnh hưởng dến sức khỏe của mầm chồi. Giữ giống ở dạng hạt được lâu hơn.

Đời sống cây trồng – TS. Nguyễn Đăng Nghĩa