Hà thủ ô và công dụng chữa bệnh

Hà thủ ô đỏ còn có tên gọi là giao đằng, dạ hợp, địạ tinh. Tên khoa học là Polygonum multiflorum Thunb, thuộc họ rau răm Polygonaceae.

Theo “Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam” của GS.TS Đỗ Tất Lợi, Hà thủ ô có tên gọi là giao đằng , da hợp vì dây leo xoắn vào nhau, và điều này bắt nguồn từ một nhân vật lịch sử có tên gọi là Điền Nhi. Tương truyền, nhân vật Điền Nhi là người có sức khỏe yếu ớt và hiếm muộn con, khi quan sát một dây leo lạ, cành lá quấn vào nhau, và nghe theo lời của một ông già, ông đào củ cây lạ, sắc mà uống . Uống suốt một năm các bệnh tật đều khỏi, tóc đương trắng hóa đen, vẻ mặt trẻ lại, trong khoảng 10 năm sinh được vài con trai và sống rất thọ. Dây leo lạ mà nhân vật Điền Nhi dùng là dây Hà thủ ô đỏ.

Hà thủ ô là cây vị thuốc và có hai loại: đỏ và trắng. Hà thủ ô đỏ là vị đúng, được Trung Quốc , Nhật Bản coi là vị thuốc chính. Hà thủ ô trắng thường gọi là nam hà thủ ô.

Hà thủ ô là một loại dây leo, sống nhiều năm. Thân mọc xoắn vào nhau, củ dài, màu đo đỏ. Phiến lá hình tim, gân lá xuất phát từ đáy, không lông, không tơ. Hoa màu trắng nhỏ, mọc thành chùm trên thân.

1. Cộng dụng chữa bệnh của Hà thủ ô

Hà thủ ô là cây vị thuốc dân gian làm thuốc bổ, trị thần kinh suy nhược, các bệnh về thần kinh, ích huyết, khỏe gân cốt, sống lâu, làm đen râu tóc. Đối với phụ nữ, hà thủ ô được dùng chữa các bệnh sau khi sinh, các bệnh xích bạch đới ( Theo GS.TS Đỗ Tất Lợi)

Nhiều nghiên cứu đã công nhận, hà thủ ô có tác dụng với nhiều bệnh lý như rụng tóc, tóc bạc sớm. Chúng còn được dùng để chữa đau lưng dưới, yếu khớp gối, yếu cơ, liệt nửa người, tinh thần hồi hộp, chóng mặt, mất ngủ, suy nhược thần kinh, tăng cholesterol máu và xơ vữa động mạch. Ngoài ra, hà thủ ô còn có thể giúp chống lão hóa, tăng cường hệ thống miễn dịch của cơ thể, giúp nhuận tràng, điều chỉnh lượng đường trong máu.

2. Những đơn thuốc có Hà thủ ô phổ cập ( Theo những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam)

2.1 Đơn thuốc bổ dùng cho người già yếu, thần kinh suy nhược, ăn uống kém tiêu

10g hà thủ ô, 5g đại táo ( táo đen Trung Quốc), 2g thanh bì, 3g trần bì, 3g sinh khương, 2g cam thảo, 600ml nước. Sắc còn 200ml, chia 3-4 lần uống trong ngày.

2.2 Đơn thuốc dùng hà thủ ô làm đen râu tóc, khỏe gân cốt, bền tinh khí, sống lâu

– Hà thủ ô đỏ và hà thủ ô trắng, mỗi thứ 600g ngâm nước vo gạo 4 đêm ngày, cạo bỏ vỏ, dùng đậu đen đãi sạch rồi cho Hà thủ ô vào chõ: Một lượt Hà thủ ô, một lượt đậu đen bắc lên bếp đồ chín đậu đen, đem bỏ đậu, lấy Hà thủ ô phơi khô, rồi lại đồ, làm như vậy 9 lần. Cuối cùng lấy Hà thủ ô phơi khô và tán bột.

– Hà thủ ô 1.800g thái mỏng, ngưu tất 600g thái mỏng. Hai vị trộn đều, dùng một đấu to đậu đen đãi sạch. Cho thuốc vào chõ, cứ một lượt thuốc, một lượt đậu. Đồ chín đậu. Lấy thuốc ra phơi khô. Làm như vậy 3 lần rồi tán bột. Lấy thịt táo đen trộn với bột làm thành viên 0,50g. Ngày uống 3 lần, mỗi lần 50 viên. Sáng dùng rượu chiêu thuốc.

– Hà thủ ô cạo vỏ, thái mỏng phơi cho khô, tán bột. Ngày uống 4g vào sáng sớm, chiêu thuốc bằng rượu.

Ngoài rễ củ Hà thủ ô, người ta còn dùng lá và cành Hà thủ ô, đun nước tắm và rửa để chữa các chứng lở ngứa, liều lượng tùy tiện. có thể phối hợp nấu với lá ngải.

3. Cách gây trồng, thu hoạch và bảo quản Hà thủ ô

Hà thủ ô thường mọc hoang và được thu hái trong tự nhiên. Có thể gây trồng bằng dây hay bằng hạt. Sau 4-5 năm trở lên mới có thể thu hoạch.

Thu hoạch Hà thủ ô trong tự nhiên thường tiến hành vào mùa thu hay mùa xuân, mùa thu thường tốt hơn.

Hà thủ ô đào về sạch, bổ đôi hay bổ tư, đồ rồi phơi khô, có nơi không đồ mà phơi ngay, muốn có Hà thủ ô miếng thì lúc hái về còn tươi, đem thái ngay, đồ chín rồi phơi.

Nguồn : Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam