Công dụng chữa bệnh của dây mơ lông

Dây mơ lông còn có tên là Rau mơ, Mơ tam thể, Dây thối địt, Dắm chó, Xú hương, Khau tất ma (Tày), Co tốt ma (Thái).

Tên khoa học: Paederia lanuginosa Wall.

Họ Cà phê: Rubiaceae.

1. Đặc điểm hình thái và sinh thái

– Cây dạng dây leo, sống nhiều năm. Toàn cây có lông mềm, nhất là cành và lá non. Vò nát có mùi hôi đặc biệt.

Lá mọc đối, hình trứng hay mác dài, mặt trên lá màu xanh, mặt dưới màu tím đỏ, cả hai mặt lá đều phủ một lớp lông nhung trắng, nhỏ, mịn; gốc lá hình tim, gân phụ 7-8 cặp; cuống dài 3-6cm; lá kèm hình tam giác.

Cụm hoa chùy ở nách lá và ở ngọn; hoa có tràng thường trắng, có miệng tím, có lông; nhị 5. Quả hình cầu, có đài màu vàng. Hoa tím nhạt, tràng hình ống mọc thành xim kép ở kẽ lá hoặc đầu cành

– Cây này mọc hoang ở nhiều nơi trong nước ta. Cây ưa sáng và cần có giá thể để leo cuốn. Khả năng đẻ nhánh khá tốt.

2. Công dụng và cách chế biến

Lá và ngọn thu hái quanh năm, dùng để ăn sống, làm gia vị. Lá mơ lông dùng làm rau sống ăn kèm với các món như: thịt chó, thịt lợn luộc, nem thính, cá rán…

Ngoài công dụng như một loại gia vị, mơ lông còn có tác dụng chữa bệnh. Theo dược học cổ truyền và y học dân tộc lá mơ lông vị đắng, chua chát, tính mát có tác dụng nhuận gan, giải nhiệt, mạnh tỳ vị, tiêu thực, sát khuẩn, chữa phong tê thấp, tẩy giun, giải độc…nhưng thông dụng nhất vẫn là chữa các bệnh về đường tiêu hóa như kiết lỵ, tiêu chảy, sôi bụng, ăn không tiêu nhưng chủ yếu là chữa lỵ. Lá có thể dùng tươi hay phơi khô nhưng dùng tươi vẫn tốt hơn. Nước sắc lá còn chữa sỏi thận, bí tiểu tiện, thấp khớp, ăn không tiêu, viêm dạ dày, viêm ruột.

Bài thuốc phổ biến cổ truyền trong nhân dân ta là chữa lỵ bằng lá mơ trứng gà.

Hái 30-40g lá mơ tươi (khoảng 30-40lá), chú ý chọn những lá lành, không sâu, rửa sạch từng lá, để cho ráo hết nước, giã nhỏ, trộn với 2 lòng đỏ trứng gà, thêm mấy hạt muối, trộn thật đều, đem hấp trên nồi cơm hoặc hấp cách thủy cho chín tới sẻ lấy ra ăn. Người lớn ngày ăn 2 lần, trong 3-5 ngày. Trẻ em tùy theo tuổi mà ăn giảm đi. Thường chỉ ăn như thế 3 ngày là khỏi. Trong khi ăn lá mơ trứng gà chú ý kiêng ăn các thứ khó tiêu, kiêng mỡ và những thức ăn tanh, cay. Qua sử dụng thực tế, bài thuốc này có tác dụng tốt đối với hội chứng lỵ và những trường hợp lỵ trực khuẩn. Lá mơ tam thể không những làm ức chế sự nảy nở của trực khuẩn lỵ mà còn có thể diệt được chúng.

Ngoài bài thuốc trên, người ta còn kết hợp lá mơ tam thể với rau sam, cỏ sữa và mấy vị khác bào chế thành những viên thuốc chữa lỵ kết quả tốt, theo công thức sau: Lá mơ lông 100g, rau sam 200g, cỏ sữa 200g, củ phượng vĩ 100g, hạt cau già 100g.

3. Kỹ thuật gây trồng

– Chọn và cắt hom

Rau mơ lông chủ yếu được trồng từ hom. Hom được lấy từ hom thân già hoặc bánh tẻ. Dùng dao hoặc kéo sắc để cắt hom, chiều dài hom từ 30-40cm và ít nhất trên mỗi hom có từ 3-5 mắt lá, tỉa bớt lá trên hom chừa khoảng 1/3 lá, đem giâm vào luống. Luống giâm bằng cát ẩm với độ ẩm vừa phải và có mái che mưa nắng. Sau khi giâm thường xuyên tưới nước giữ ẩm cho đến khi hom giâm có rễ ổn định thì đem trồng hoặc cũng có thể cắt hom xong tiến hành trồng ngay nếu thời tiết thuận lợi.

– Thời vụ trồng

Trồng tốt nhất vào mùa xuân.

– Đất trồng

Chủ yếu là đất thịt nhẹ, đất phù sa. Trong hố nên bón hỗn hộp có thành phần 80% đất trấu hoặc rơm rác mục, 10% phân chuồng hoai. Thích hợp trong các mô hình NLKH hay trồng phân tán dọc các bờ rào, lùm bụi thấp.

– Hố trồng: 30x30x30cm, hố cách hố 1-2m.

– Kỹ thuật trồng

Lấp đất 2/3 hố, trộn đều phân, sau đó đặt cây hom vào giữa hố sâu 5-10cm, lấp đất nén chặt gốc hom. Trồng xong tiến hành tưới nước và tủ cỏ hoặc rơm rạ khô quanh hố. Làm giàn leo, bò cho cây có chiều cao 1m, chiều rộng mỗi giàn dao động từ 1,5-2m.

– Chăm sóc

Thường xuyên tưới nước giữ ẩm cho đất đặc biệt vào mùa nắng hạn. Kết hợp nhổ cỏ dại và phòng trừ sâu xám và bọ cánh cứng ăn lá và chồi non.

– Thu hoạch

Hái lá non và chồi non. Sau thu hoạch có thể bón thúc bằng nước phân chuồng hoai để cung cấp dinh dưỡng cho đất và kích thích rau đẻ nhánh nhiều. Cây trồng có thể thu hoạch quanh năm và liên tục trong nhiều năm. Để có sản lượng ổn định cần trẻ hóa thường xuyên bằng cách cắt sát gốc vào đầu mùa sinh trưởng (mùa xuân) kết hợp bón thúc phân cho cây. Cũng có thể thay thế và trồng mới hàng năm để nâng cao sản lượng rau.

Cây thuốc và vị thuốc Việt Nam