Trồng Rau Làm Vườn Sổ tay nhà làm vườn
Cây (hoa) thiên lý có tên khoa học là Telosma Cordata (Bura.F) Merr Pergularia Minorander, họ thiên lý (Asclepaadaceae) và có kỹ thuật trồng cây khá đơn giản. Đây là loài thực vật leo bằng dây không có tua cuốn, hoa mọc thành chùm ở nách lá, hoa nở từ tháng 5 đến tháng 10. Đây là loài cây ưa ẩm, không chịu được úng, nếu bị khô hạn cây sẽ phát triển cằn cỗi. Hoa thiên lý có giá trị dinh dưỡng cao. Ở nông thôn, hoa thiên lý thường được trồng làm cây cảnh, lấy bóng mát, thưởng thức mùi thơm và làm thức ăn bổ sung hàng ngày.
Cách trồng giàn thiên lý
Nhân giống
Người trồng có thể dùng những đoạn dây bánh tẻ (không già quá và cũng không non quá) có đường kính 7 – 10 mm làm hom. Sau đó, bà con cần cắt mỗi hom dài khoảng 1m, chấm tro vào hai đầu vết cắt để chống chảy nhựa, mất nước và sát khuẩn và cuối cùng cần khoanh tròn phần phía dưới để lại 2 mắt phía trên và đem trồng.
Ngoài ra, người trồng cũng có thể nhân giống bằng cách chọn những dây lươn mọc gần gốc, vùi đoạn sát gốc xuống đất, khoảng 15 – 20 ngày sau rễ sẽ mọc nhiều, chỉ cần cắt tách rời khỏi cây mẹ là có thể đem trồng. Chú ý: khi trồng, người trồng nên đào luôn cả đất xung quanh để tránh tổn thương rễ, khi trồng sẽ đảm bảo tỷ lệ sống cao hơn.
Chuẩn bị đất trồng và làm giàn
Sau khi đã chọn được những dây thiên lý đạt tiêu chuẩn, cắt những dây này thành những đoạn ngắn dài chừng 20 đến 25 cm để thuận tiện cho việc giâm cành.
Với những đoạn cây giống dùng để ươm này bạn nên chấm hai đầu vừa cắt vào hỗn hợp tro bếp hoặc tàn hương để chúng không bị chảy nhựa sau đó mới đem đi ươm trồng.
Bước 2: Kích thích rễ và chồi non mọc
Sau khi đã chuẩn bị được cành đem giâm. Bạn tiến hành làm giá thể để giâm cành. Giá thể ở đây là hỗn hợp bao gồm có phân chuồng hoai mục trộn với đất cát pha và thuốc trừ nấm bệnh. Trộn 3 thứ lại với nhau và để khoảng 3 ngày rồi mới tiến hành giâm cành xuống đất.
Cắm những cành vừa chuẩn bị vào túi đất được chuẩn bị sẵn. Sau đó phun tưới ẩm cho toàn bộ cành đem giâm vào đất. Chú ý với những loại túi kín như thế này thì bên dưới bạn nên đục vài lỗ nhỏ để nước có thể thoát và làm thông thoáng đất không bị bí sẽ làm thối cành.
Sau khi giâm cành thiên lý xuống giá thể đất, bạn vén cao túi lên và buộc lỏng túi lại. Chú ý không buộc chặt kín miệng túi lại sẽ gây ngạt khí cho cành giâm. Trong môi trường này cây vừa giữ được độ ẩm vừa có độ kín gió để kích thích cành đâm rễ và chồi mới. Để những túi như thế này ở nơi râm mát như dưới gốc cây. Chỉ 1 tuần sau bạn sẽ thấy chúng thay đổi nhanh chóng.
Sau khoảng một tuần từ lúc được giâm trong giá thể, những cành giâm nào khỏe mạnh nhất sẽ bắt đầu ra rễ và cho ra những chồi non mới từ các đốt trên thân.
Tiếp theo bạn chọn ra những cành giâm nào có rễ và phần chồi non phát triển nhất đem trồng vào từng bầu đất. Từng cành giâm lúc này đã có đầy đủ tính trạng của một cây thiên lý bình thường. Mỗi cây con sẽ có một bầu đất riêng biệt để phát triển hoàn chỉnh trước khi đem trồng ra nơi ở mới và làm giàn cho chúng leo.
Bước 3: Trồng cây con ra đất và làm giàn cho cây
Sau khoảng 2 tuần bạn nên trồng những cây con kia ra nơi ở cố định. Chọn những chỗ thoáng gió và có nhiều ánh sáng sẽ giúp cây sau này phát triển khỏe mạnh hơn và cũng thuận tiện cho việc làm giàn cho thiên lý leo.
Thiên lý đòi hỏi nhu cầu nước khá cao, nhất là ở giai đoạn đầu cây con cần nhiều nước để phát triển bám giàn. Sau khi trồng có thể tưới nước ngày 1-2 lần, sau đó giảm dần vài ba ngày tưới một lần nhưng vẫn phải đảm bảo đủ độ ẩm, nhất là thời kỳ cây sắp và đang ra hoa. Có thể tưới theo rãnh dưới gốc và thỉnh thoảng dùng vòi xịt xịt nhẹ lên mặt tán (nhất là những hôm trời nắng nóng) vừa tăng độ ẩm môi trường kích thích bông lý ra nhiều đồng thời có tác dụng rửa trôi bớt bụi bặm, bệnh bồ hóng và các loại rệp, nhện gây hại trên lá.
Tuy là cây ưa ẩm những lại không chịu được úng ngập do đó sau mỗi trận mưa to bạn nên tiêu úng thoát nước để đất được thông thoáng. Cây sẽ phát triển dần dần và bám giàn. Lúc này bạn sẽ làm giàn cho cây thiên lý leo lên. Một dây thiên lý trưởng thành có thể dài từ 2 đến 3 m.
Cây leo bằng dây và không có tua cuốn, hoa nở từ tháng 5 đến tháng 10 mọc ra từ phần nách lá. Vì cây ưa ẩm, không chịu được úng, nếu bị khô hạn cây thiên lý của bạn sẽ phát triển cằn cỗi. Thời điểm cây đã bám giàn, cây thiên lý sẽ phát triển mạnh mẽ. Các nhánh sẽ lan tỏa ra khắp giàn. Bạn nên chủ động dẫn nhánh để cho chúng mọc lan kín giàn tránh các nhánh quấn lại vào nhau.
Khi thấy cây bắt đầu xuất hiện hoa, bạn tiến hành bón phân bổ sung cho cây. Bình quân mỗi tháng cây nên được bổ sung phân bón một lần. Phân bón thường là loại phân NPK bón trực tiếp vào phần gốc.
Khi hoa xuất hiện và chùm nụ gần nở là bạn đã có thể thu hái chúng xuống để chế biến thành món ăn. Nên hái hoa thiên lý vào buổi sáng. Dùng tay ngắt từng chùm hoa và những lá non xuống. Trung bình với một giàn thiên lý cứ khoảng 3 ngày bạn có thể thu hái một lần ăn dần.
Như vậy là chỉ cần một vài bước học dược ở trên bạn đã có thể tự thực điện được một giàn thiên lý cho gia đình mình. Vừa lấy bóng mát mà còn có cả hoa làm thực phẩm ăn giải nhiệt ngày hè.
Sâu bệnh và cách phòng trừ
Rệp: Với loại sâu bệnh này, người trồng phải kiểm tra hàng ngày, nếu ít nên bắt bằng tay, nếu nhiều phải dùng chổi lông quét rệp vào tờ bìa cứng rồi đốt cháy rệp. Khi có nụ, bà con phải kiểm tra xem rệp có chui vào kẽ chùm nụ hay không, nếu có nên dùng tăm nhọn đẩy rệp ra xử lý.
Nấm đen thường phát triển trên lá và dây hoa thiên lý. Bệnh sẽ làm cho cây chảy nhựa và suy yếu. Người trồng có thể phòng nấm đen bằng cách không để lá dày nhiều lớp, hái bớt lá non để ăn, lá già để làm phân. Nếu thấy nấm đen, người trồng nên hái toàn bộ lá có nấm rắc vôi bột và đem chôn, pha nước vôi quét vào dây có nấm.
Khi trồng hoa thiên lý ở những khoảng trống trong sân, vườn nhà, người trồng cần bố trí nơi có nhiều ánh nắng. Đất phải được đắp thành ụ cao 30 40 cm, đường kính 1 – 1, 5 m và diện tích giàn phải đảm bảo 10 – 12m²/gốc.
Cây thiên lý nếu được chăm sóc tốt, trồng một lần có thể cho thời gian thu hoạch từ 3 – 4 năm. Hàng năm vào mùa đông, người trồng cần tiến hành cắt hết những nhánh phụ, để lại bộ khung, sang xuân cây sẽ ra những nhánh mới và tiếp tục cho hoa.
